Schaamte is een ingang tot ontwikkeling.

Velen vragen zich met mij af hoe ze in ontwikkeling kunnen komen, zijn en blijven. Dan zitten we geregeld verlegen om laaghangend fruit om te oogsten. Eigenlijk gaan we dan al voorbij aan de ware aard van verandering, namelijk dat dit de enige constante in het bestaan is. Daar hoeven we dus eigenlijk niets aan te doen. Behalve geduld oefenen, aandachtig zijn en ruimte hebben. Als we beleven veranderen we met die beleving. Als we opletten (aandacht en ruimte bij ons hebben) zien we de verandering, als een als nieuw aanvoelende tussenstand in ons denken en voelen, die ook in ons handelen tot uiting komt. Dit artikel laat zien hoe we met de emotie ‘schaamte’ als ingang vrij gemakkelijk kansen voor ontwikkeling kunnen vinden.

Voor de meesten onder ons die bewust met ontwikkeling en persoonlijke groei bezig zijn, is die verandering ‘vanzelf’ vaak niet genoeg. Zij zoeken naar manieren om die natuurlijke ontwikkeling te versnellen. Los van de vraag of dat verstandig is, is dat wat er gaande is en dit artikel reikt een manier aan van omgaan met een verlangen tot verandering, die weinig kwaad kan èn helpt bij het op gang brengen en houden van een ontwikkeling die ons tenminste vrij maakt van onnodige beklemmingen.

Ontwikkeling is een samenspel van: verandering van perceptie, onthechting en aanvaarding, niet noodzakelijk in die volgorde. Om de samenhang tussen die begrippen toe te lichten wil ik beginnen met ze separaat te bespreken en daarbij gaandeweg ook de samenhang aan de orde te stellen. 

Verandering van perceptie, is een aangepast inzicht in onze ervaring: kijkend/waarnemend, voelend, denkend, wetend. Inzicht komt vaak tot stand door iets dat we van een ander horen of zien. In ons eigen systeem van denken en zien wordt een verandering van perceptie zelden spontaan geboren. Het heeft dus zin om open te leren staan voor input van anderen met het vooropgezette doel te ervaren wat dat met ons doet. Dat op zich is al een verandering als onze gewoonte is om feedback af te weren. Bijvoorbeeld omdat we geleerd hebben dat alles dat van buiten komen onheil is, waar we niets van moeten hebben. Dat feedback altijd bedreigend is.

Aanvaarden is het nemen van eigenaarschap over de nieuwe perceptie (of realiteit) en stoppen met verzet tegen wat het voor onszelf betekent. De consequenties daarvan te nemen en dat onvoorwaardelijk. We ontnemen onszelf daarmee de mogelijkheid nog te marchanderen. Dat is wezenlijk, aangezien we de neiging zullen hebben alsnog onder de consequenties uit te komen, als die ons te zwaar gaan vallen, hoe helder het inzicht ook tot ons sprak en ondanks een weten dat het beter is de ontwikkelingsweg die voor ons ligt wèl te gaan.

Onthechting is loslaten, meer precies: ons los maken van de behoefte om ergens aan gehecht te zijn. Hier zien we de crux van onthechting: we hebben een behoefte om ergens aan vast te houden: dat is de gehechtheid, die ons (schijn!)veiligheid oplevert. De gehechtheid dient dus het eigenbelang van het vervullen van een behoefte aan veiligheid, als antwoord op de emotie angst, die voorkomt uit onze perceptie van de situatie.

Die angst te duiden brengt in beeld welke (veiligheid biedende) alternatieven we hebben die voor ons beter zullen kunnen werken. Dat is de ontdekking van de nieuwe hechting.

Ik kan het voorgaande nu kort samen vatten als: een krachtig inzicht, vaak van buiten, brengt me bij aanvaarding van een ontwikkeling als juist voor mijzelf. Het echte werk met mijn interne weerstanden gaat over mijn hechting aan een schijnveiligheid, die de bron is van de weerstanden die ik bij de realisatie van de verandering ga tegenkomen. Wat de weerstand voedt is een illusie. Of een vertekening van de werkelijkheid zo je wilt.

Als het mij overkomt dat mijn perceptie van de werkelijkheid (waar ik deel van ben) verandert, of liever dat deze in overeenstemming kan komen met wat in overeenstemming is met onze natuur. Dan begint daar onmiddellijk de verandering. Die wordt opgeroepen door inzicht en inzicht alleen. Tijd is hier geen factor.

Nu is het zo dat elke ervaring een aanleiding kan zijn voor ontwikkeling. Als we deze maar zuiver konden duiden naar de essentie ervan. Helaas lukt dat zelden zomaar. Onze vervormde percepties zitten nu eenmaal lelijk in de weg. Net als onze hechtingen. Die vertroebelen beide ons zicht, zodat in-zicht doorgaans op zijn best mistig is. Vandaar de volgende tip. Gebruik als eenvoudige ingang de emotie: schaamte. Dat is een emotie die direct aanwijst waar we onszelf afwijzen. Dat scheelt zoeken. Zo is schaamte een ingang tot ontwikkeling.

Onze ware behoefte bij de emotie schaamte is dat we onszelf kunnen gaan aanvaarden. Want schaamte jeukt vreselijk en daar willen we vanaf. We weten alleen niet hoe. Dan helpt het te weten dat het hier gaat om bij een ander onze interne afkeurnorm te toetsen, op grond waarvan de zelfafwijzing tot stand kwam. Als we onze interne norm dan kunnen laten gaan, zitten we in een proces van onthechting van die norm, die ons ooit veiligheid bood. Namelijk toen we deze aanvaardden als een gebod of verbod in onze wijze van zijn, denken, voelen of handelen. zie voor nadere uitleg twee artikelen: over zelfafwijzing en omgang met emoties.

Om te illustreren hoe dit werkt geef ik nu een aantal voorbeelden van zelfafwijzing en welk eigenbelang we daarmee uit het oog verloren. 

• Toen we geleerd kregen dat het niet gepast is om anderen te zeggen wat we denken, zijn we onze mond gaan houden over onze waarheid. We zijn ons gaan schamen voor onze eigen gedachten. Terwijl de waarheid te spreken voor onszelf en de ander een hele behulpzame manier van doen is. 
• Of dat we het als fout aanvaard hebben om ergens om te vragen (“kinderen die vragen worden ….”), terwijl juist vragen ons verder helpt en onze schaamte dat te doen ons op onze eigen plek gevangen houdt. 
• Of dat onze boosheid niet geaccepteerd wordt, of ons verdriet. Of onze angst. Of onze blijheid. Of onze schaamte. Dan amputeren we onszelf van onze primaire helpers, onze basisemoties. Dan wordt het onmogelijk om grenzen aan te geven, gemis aan te vullen of veiligheid te maken. Dat maakt ziek.
• Of dat we niet deugen als we niet over bepaalde kennis beschikken. Dan schamen we ons voor “niet weten”, dat we dan zullen verbloemen, in plaats van daarvoor uit te komen en we voelen ons opgejaagd door de angst te zullen worden ontmaskerd als onwetend of dom. We wijzen onszelf dan af op het niveau waar onze kennis feitelijk staat. Te stoppen zo te doen, lost ook de angst op die onder ons opgejaagde gevoel schuil gaat. Het resultaat van onze schaamte voor onwetendheid is dat we onwetend zullen blijven. De oplossing is simpel: te aanvaarden dat we niet weten en niet alles kunnen weten en dat alleen dat volstrekt normaal is. De weerstand die we tegen komen is de hechting aan ons oude patroon van bescherming tegen ontmaskering. Gewoon omdat we dat vasthoudend hebben geoefend jaren lang. Abusievelijk. Dat we onszelf dat hebben aangedaan is verdrietig. Als je dat verdriet voelt ben je op de goede weg,

Ik had het over de emotie beschaamd als ingang om zelfafwijzing op te sporen, die een gevolg is van onjuist aangenomen geboden en verboden. Nu we daar naar kijken kunnen we mogelijk zien dat we rechtstreeks toegang krijgen tot handzame pakketjes ontwikkeling die je uit kunt pakken. Ze transformeren dan tot pakketjes bevrijding. Het zijn de angstvallig verborgen gehouden cadeaus in je proces van ontwikkeling die nog aanvoelen als vast te houden geheimen. Schaamte is zo een ingang tot ontwikkeling.

De durf hebben de schaamte te laten en daar doorheen te gaan om je cadeau te vinden en uit te pakken is alles dat je hebt te doen, met als mijlpalen verdriet en bevrijding.

Is deze tekst aanleiding voor je om een gesprek aan te gaan, dan kun je op deze pagina een afspraak maken. Als je twijfelt of ik je kan helpen, oriënteer je dan eerst op de rest van mijn site en als de twijfel blijft, stel me jouw vraag dan via de contactpagina. Je krijgt een eerlijk antwoord, of mijn telefoonnummer als de vraag me niet helder is. Tot dan!